Reflecties
Factor V

Klokkenluiders, eveneens de echte helden van de zorg

27/05/2022

Klokkenluider zijn wanneer het onze fysieke en mentale volksgezondheid betreft?  De morele en ethische plicht van elke burger.

Levensreddende klokkenluiders verdienen daarbij in deze tijden onmiddellijke en doeltreffende bescherming, en dit met terugwerkende kracht!

'Ik durf dit niet naar buiten te brengen. Ik heb schrik om mijn job te verliezen.'

Een uitspraak die u waarschijnlijk de afgelopen weken en maanden ook al meermaals gehoord hebt.  En ja, het moet een hartverscheurende keuze zijn : zwijgen en verteerd worden door wroeging, uit angst niet langer in uw levensonderhoud en dat van uw geliefden te kunnen voorzien.  Gewoon de struisvogelpolitiek toepassen, soms tegen beter weten in.  Of toch alle moed samenrapen én uw stem laten horen, met het risico dat …

Een hele groep zorgverstrekkers en gezondheidswerkers worden dezer dagen in een positie geduwd waarin hun moreel kompas wordt aangesproken en zij dit, op het eerste zicht, toch naast zich neer dienen te leggen.  Een positie waarin zij nooit door de overheid, hun oversten of werkgevers gedwongen zouden mogen worden.  Het gaat hier namelijk om de zorg, onze gezondheid, ons welzijn én om mensenlevens.

Zij kunnen echter ook kiezen om ‘klokkenluider’ te worden of zelfs ‘spijtoptant’.

Een klokkenluider wordt omschreven als ‘een medewerker die misstanden binnen zijn dienst of bedrijf in de openbaarheid brengt’.  Een spijtoptant is in het algemeen ‘iemand die een keuze heeft gemaakt en daar later van terug wil komen omdat hij er spijt van heeft’.

Spijtoptanten zijn meestal eerder in het criminele milieu werkzaam geweest. Ze kunnen in ruil voor het afleggen van substantiële, onthullende, oprechte en volledige verklaringen strafuitsluiting of strafvermindering bekomen.

Klokkenluiders, die over het algemeen heel integer zijn en een groot rechtvaardigheidsgevoel aan de dag leggen, waren tot voor kort nagenoeg niet beschermd.  Julian Assange en Edward Snowden zijn 2 wereldbekende klokkenluiders die tot op vandaag nog steeds de vrijheidsbeperkende gevolgen moeten dragen voor hun, op het eerste zicht, nobele bedoelingen.

Om het risico op zware straffen voor klokkenluiders aan te pakken, trad op 16 december 2019 echter de ‘Europese klokkenluidersrichtlijn’ in werking.  Alle lidstaten kregen tot 17 december 2021 de tijd om die om te zetten in nationale wetgeving.  België heeft die deadline niet gehaald.

Op 25 februari 2022 keurde de ministerraad, op voorstel van minister van Economie    Pierre-Yves Dermagne, uiteindelijk het federale voorontwerp voor de private sector goed. Het parlement zou de tekst nu moeten goedkeuren voor 21 juli 2022.  Dit zou betekenen dat klokkenluiders die aan de wettelijke voorwaarden voldoen zich vanaf september 2022 kunnen beroepen op hun beschermingsstatuut (voor juridische entiteiten in de privésector met meer dan 250 werknemers). Kleinere juridische entiteiten tot 50 werknemers krijgen uitstel tot 17 december2023.

De bescherming geldt voor alle personen die economisch kwetsbaar zijn en die een inbreuk willen melden die in werkgerelateerde context is vastgesteld.  Zowel huidige als ex-werknemers, ambtenaren, zelfstandigen (in samenwerkingsverband), stagiairs en vrijwilligers tot zelfs familieleden, collega’s en vertrouwenspersonen kunnen in aanmerking komen voor bescherming.  Een doeltreffende bescherming omvat daarbij onder andere het verbod op represailles (ontslag, boetes, sancties,..) en het recht op informatie.  Indien sancties toch worden genomen, bijvoorbeeld door ontslag, kan die persoon zich beroepen op het Europese recht voor de arbeidsrechtbank om naast een opzegvergoeding, ook een bijkomende vergoeding te vragen.  Niet de werkgever maar de Belgische staat moet dan dat bijkomende bedrag betalen, omdat die in gebreke is gebleven.  Uiteraard is het de verantwoordelijkheid van elke klokkenluider dat het melden van een inbreuk niet roekeloos gebeurd en deze eerst aan een intern kanaal gemeld werd. Ook de melding aan externe autoriteiten (parket of financiële toezichthouder) behoort tot de mogelijkheden, waarna het bedrijf niet meer mag sanctioneren. En in laatste instantie, als ook deze externe autoriteiten binnen de vastgestelde termijn geen passende maatregelen treffen, zal de klokkenluider zijn informatie openbaar mogen maken.

De domeinen waarover inbreuken gemeld kunnen worden  zijn : overheidsopdrachten, financiële diensten, producten en markten en voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme, productveiligheid en -conformiteit, vervoersveiligheid, milieubescherming, stralings- en nucleaire veiligheid, voedsel- en diervoederveiligheid, gezondheid en welzijn van dieren, volksgezondheid, consumentenbescherming, bescherming van de persoonlijke levenssfeer en persoonsgegevens, beveiliging van netwerken en informatiesystemen en tot slot bestrijding van belastingfraude en sociale fraude.

Wat wij daarbij niet goed kunnen vatten, is dat de term ’Volksgezondheid’ de beleidsmakers niet onmiddellijk noopt om aan de bescherming van klokkenluiders een terugwerkende kracht toe te voegen.  Men kan van werknemers en burgers toch niet verlangen dat zij mogelijke ernstige problemen rond de gezondheid van mensen en patiënten moeten verzwijgen tot de wet uiteindelijk is goedgekeurd en actief kan worden?  Is schuldig verzuim dan geen wettelijk vergrijp meer?  Of is een mensenleven ondergeschikt aan de wet of het beleid? En hoe gaan we in die tussentijd om met gewetensbezwaren en  menslievendheid?  Die kunnen we toch niet on-hold zetten?

In een artikel in Trends (https://trends.knack.be/economie/belgische-klokkenluiders-zijn-beschermd-ook-zonder-wet/article-normal-1809839.html) verschenen op 8 december 2021, beweert arbeidsrechtadvocaat Nele Van Kerrebroeck, dat de richtlijn sedert 17 december 2021 al een rechtstreekse werking heeft in ons land en de Belgische klokkenluiders bijgevolg ook zonder wet reeds beschermd zijn. 

Hopelijk volgen de rechters haar in haar argumentatie en kiest de rechtspraak dan mogelijk de kant van het leven en de naastenliefde.

Ten bate van de samenleving.

Laat ons samen de moed vinden om angst te laten varen en resoluut te kiezen voor de liefde.

En blijf spreken.

Guy Rottiers

Bronnen:

  • Website News.belgium.be beheerd door de FOD Kanselarij van de Eerste Minister

  • Website VBO

  • Website VOKA

  • Trends – Knack

  • Website Eubelius advocatenkantoor

Disclaimer:

Dit artikel betreft geen juridisch advies. Contacteer vooraf altijd eerst gespecialiseerde juristen en advocaten.

Hoewel het onze bedoeling is om bijgewerkte en juiste informatie te verspreiden, kan de informatie onvolkomenheden van allerlei aard bevatten. Eventuele onjuistheden die ons worden gesignaleerd, zullen we zo spoedig mogelijk verbeteren.

De auteur en de houder van de website behouden zich uitdrukkelijk het recht om de informatie op de site op elk tijdstip te wijzigen. Noch de auteur noch de houder van deze website kunnen verantwoordelijk worden gesteld voor de informatie op deze website en elke aansprakelijkheid voor enige schade die het gevolg is van, of samenhangt met de toegang tot of het gebruik van deze.